Bu söz Azərbaycan xalqının igid oğlu və böyük sərkərdəsi olan Babəkin adi olduğu uçun istədim dilçilik baxımından bu sözün etimologiyasını bir az araşdıram .
Bildiyimiz kimi fars dilçi aliımləri bu sözün kökünü “ PAPAK “ hesab edib və orta fars diline aid söz olaraq babacik kimi mena etmişlər
( baba + k kiçitmə şəkilçisi )
Lakin BABƏK sözünu türk dili əsasinda açıqlayarkən tam başqa məna əlde edilir . Bu söz tarixdə şəxs adi kimi sasani sulaləsinin banisi Ardəşirin atasının adı kimi də getmişdir və fars vilayrtində “ nəqşe rüstəm “ kətibəsində və orta fars dilinə aid “ Kar_namag_i Ardaxşer_i Pabagan “ adlı kitabda gəlmişdir . Alimlər bu sözü doğru olaraq PABAG kimi oxumuşlar . Həmin sözü türk dili əsasinda belə açıqlamaq olar : PA + BƏG
“ PA “ yaxod “APA “ ( kar samit olan P hərfini sözün başlangicinda yumuşaq tələffüz etmək üçün əski dövrdə A saitini sözün əvvəlinə artirirdilar ) qədim türk dilinə aid bir sözdür və böyük , ulu kimi məna olunur . Qədim türk qaynaqlarında o cümlədən Bilgə xaqan və Tonyukuk abidələrində rütbə bildirən ifadə kimi işlənmişdir . Misal üçün PATARKAN ( oxunuşu APATARKAN ) sözündə həmin ifadə işlənmişdir . Artırmalıyam TARKAN ( Bu günki dilde desək Tarxan ,Tərxan ) qədim türklərdə hərbi rütbə olmuşdur . Apatarkan isə yəqin Tarkandan yuxarı rütbe olmuşdur və boyük Tarkan kimi məna edilə bilər .
BAG ( Bəg ) sözünə gəldikdə isə o da həmçinin hərbi rütbe bildirən vəzifə olmuşdur və əsasən bir bolgənin hərbi hakimi unvanını ifade edirmiş . Bu söz Divanul_Luğat_Türk kitabında ise həmin məzmunda izah edilmişdir. Qədim orxon _ yenisey abidələrindən Kül Təkin abidəsində kök türk xaqanı Bilgəkağan bir yerli hakim haqda belə deyir : Bars ( şəxs adi ) Bəg idi xaqan adin burada ona biz vərdk …
Bununla APABƏG , PABƏG , BABƏK ( bu günki deyiliş əsasən Ərəb lehcesi təsirilə formalaşmışdır ) böyük Bəy yaxud ulu Bəy kimi məna edilir.
Ancaq burada bir sual ortaya çıxır , görəsən bu söz fars dilinə necə keçmişdir? Xatırlatmaq lazımdır bir çox türk mənşeli söz əslən orta asiyadan olan Arşaq (Əşkanilər ) şahlarının dövründə orta fars dilinə nufuz etmişdir lakin fars alimləri onları özləşdirmişlər və qədim pəhləvi dilinə aid hesab edirlər bu sözlərin bir çox numunəsini Avesta kitabinda gormək olar .
BABƏK sözü isə görünür həmin dövr hərbi rütbəsi olan yerli hakimlərə verilirmiş.
Artaxşər şahın atasi sonuncu Arşaq şahı Artban dövründə fars vilayətində şəhər hakimi olmuşdur.
Azərbaycanın böyük qəhrəmanı BABƏK haqqında qədim Ərəb mənbələrində çoxlu məlumat verilib. Düzdür onların bir çoxu öz dövründə qərəzli yazılmışdır amma elm_ tedqiq noqteye nəzərindən onlardan çox faydalanmaq olar . Misal üçün Tarix_e Təbəride BABƏK in hərbi sərkərdələrindən birinin adi TƏRXAN (Tarkan ) çəkilir . Bu sərkərdə əslən Marağa tərəfindən olmuşdur və onun necə həlak olmasi haqda məlumat verilir . Bununla Türk hərbi rütbəsinin işləndiyinin şahidi oluruq . ….
